پاسخ : فناوری اطلاعات و اطلاعات اخیر
و دره، ذره ذره...
اشاره:
از دهه 1930 میلادی، یعنی هم‌زمان با بنا نهاده شدن پارک فناوری استنفورد به همت فردریک ترمن، رئیس دانشکده مهندسی این دانشگاه ...
از دهه 1930 میلادی، یعنی هم‌زمان با بنا نهاده شدن پارک فناوری استنفورد به همت فردریک ترمن، رئیس دانشکده مهندسی این دانشگاه و پس از آن شروع «گاراژیِ» دو پایه‌گذار شرکت اچ‌پی در آن سال‌های پر تب‌و‌تابِ پیش از جنگ جهانی دوم، ناحیه‌ای در جنوب شرقی سانفراسیسکو در ایالت کالیفرنیا به منطقه ویژه تبدیل شد که بسیاری از سازندگان تراشه‌های سیلیکونی و مبتکران و نوآوران صنعت الکترونیک، نیم‌رساناها و... را در قالب شرکت‌های کوچک و بزرگ و گروه‌های نامنظم علمی و پژوهشی در کنار یک‌دیگر گرد هم آورد. دست‌آوردهای علمی، فنی و صنعتی جویندگان نوخواه این عرصه اگرچه در همان سال‌های نخستین پیدایش این هم زیستی تاریخ‌ساز در منطقه‌ای واقع در فاصله سانتاکلارا تا پالوآلتو به‌واسطه کوشش‌های دانش‌پیشگان دانشگاه استنفورد و دیگران، از همان ابتدا بزرگ و دگرگون‌کننده بودند، بیش از سه دهه طول کشید تا خاستگاه جغرافیایی این اثرگذاری شگرف «دره سیلیکون» خوانده شود.
از چهار دهه پیش تا امروز، دره سیلیکون تنها یک ناحیه جغرافیایی نیست است؛ کانونی است درهم‌تنیده از مغزهای نوآفرین و سرمایه‌گذارن کارآفرین؛ دربرگیرنده هزاران شرکت نوپا و نو بنیاد (استارت‌آپ) است که در سایه شرکت‌های عظیم‌الجثه فعال در زمینه‌های فناوری‌های محاسباتی، مخابراتی، ارتباطی و... قدافرازی می‌کنند؛ تجارتی است چند صد میلیارد دلاری که هر صاحب کسب‌و‌کاری را به کند و کاو و سرک کشیدن در آن وسوسه می‌کند. هر یک از مردم این کره خاکی را که از فقر و بیماری و... نمرده است، درگیر و مجذوب تازه‌های جادویی خود می‌کند.
ماجراجویی نوآوران دره سلیکون امروز نیز همچنان ادامه دارد و زمینه‌ساز بسیاری از نوزایی‌های فناورانه است. تا جایی که به گواه برخی تخمین‌ها امروز نزدیک به یک سوم سرمایه‌‌گذاری‌های خطر‌پذیر ایالات‌‌متحده را به خود اختصاص داده است. با این همه، با گذشت 70 سال از پدید آمدن این جریان فنی، اجتماعی و اقتصادی، اگرچه جوهر اصلی و درون‌مایه دره تغییر چندانی نکرده است، کارکردهای جدیدی این کانون فناوری را دست‌خوش تغییر ساخته است.
تحول ناشی از برهم خوردن توازن نابرابر نیروی کار و سرمایه انسانی در سراسر دنیا (به طور خاص به واسطه حضور گسترده کشورهای شرق آسیا در این صنایع)، تغییر مناسبات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشورها در یکی دو دهه اخیر، در‌هم تنیدگی بی حد و اندازه زندگی اجتماعی در عصر جدید به دلیل همه‌گیر شدن ابزارهای نوین ارتباطی و ده‌ها عامل دیگر زمینه‌ای ساخته است تا دره سیلیکون کارکردهای جدیدی پیدا کند. تا جایی که امروز سیاست‌زدگی، ناکارآمدی در برخی روش‌ها و منش‌ها و مشکلات منطقه‌ای و گاه جهانی به‌عنوان جنبه‌های تاریک فعالیت دره مطرح و زیر تیغ نقد و موشکافی قرار می‌گیرد. این روزها هم‌زمان با بهره‌گیری از میوه‌های سودمند درختی که در چند دهه تلاش طلایه‌داران فناوری دره سیلیکون (و البته دیگر نقاط دنیا) ریشه دوانده است، پرسش‌های مهمی هم پیش روی هر رصدکننده ریزبینی قرار می‌گیرد: دره و فناوری‌هایش تا چه اندازه در غلبه بر معضلات و دردهای بزرگ بشری (بیماری، قحطی، بی‌سوادی و...) اثرگذار بوده است؟ بزرگان دره تا چه اندازه به تعهدات اجتماعی و اخلاقی‌شان – یا شعارهایشان- پای‌بند بوده‌اند؟ میزان تأثیرگذاری نوآفرینی‌های نیکوکارانه و کنش‌های رابین‌هود مأبانه در دنیای واقعی چقدر بوده است؟ و... . در همین حال، تکاپو برای بنا کردن "دره‌های سلیکون" مشابه در دیگر نقاط مختلف دنیا نیز به موضوعی مطرح مهم تبدیل شده است.
اما این شخصیت جدید دره چگونه شکل گرفته است و ماهیت آن چیست؟ واقعیت آن است که پاسخ به بخشی از این پرسش‌ها زیر لایه‌هایی از ناآگاهی‌ها و پنهان‌کاری‌های ناشی از پررنگ‌تر شدن مناسبات دولتی با شرکت‌های فناوری (طرح پریسم، یا صدها نمونه شناخته و ناشناخته دیگر) قرار گرفته است و به‌سادگی قابل واکاوی و بازگویی نیست. با این همه، جنبه‌های دیگری از این موضوع با بررسی خط‌مشی‌ها، خطوط راهبردی و جریان‌های شناخته‌شده این صنعت بزرگ قابل شناسایی و مطالعه است.
پرونده پیش‌رو دربرگیرنده سه نگاه از چند زاویه متفاوت به چرایی و چگونگی فعالیت‌های کنونی دره است. در انتهای این پرونده نیز گزارشی چند بخشی انتهای این پرونده نیز به بررسی کوشش‌هایی اختصاص دارد که در زمینه بنا نهادن کانون‌های فناوری و اثرات آن در دیگر مناطق جهان رخ داده است.
پی‌نوشت
1- خوانندگان و یاران دیرین ماهنامه به خاطر دارند که ماهنامه شبکه پیش از این نیز بارها از زوایه‌های گوناگون به دره سلیکون پرداخته است: گزارش «بزرگان و گرگ دره سلیکون» در شماره 5، پرونده «طلا در سیلیکون» در شماره 39 و مقاله «آیا دره دیگر حاصل‌خیز نیست؟» در شماره 110 ماهنامه شبکه نمونه‌هایی از این بررسی‌ها هستند. به همین دلیل، در پرونده پیش رو از تکرار مکررات (سابقه و چگونگی پیدایش، افردا تأثیر‌گذار و دیگر موضوعات تاریخی) دوری شده است.
پاسخ با نقل قول