به دنیای Live Linux خوش آمدید
Live Linux به‌گونه‌ای از توزیع‌های لینوكس اطلاق می‌شود كه از روی سی‌دی قابل اجرا هستند و شما احتیاجی به نصب آن‌ها برروی سیستم خود ندارید. شما می‌توانید با یك Live CD لینوكس از تمامی امكانات و ویژگی‌ها و برنامه‌های كاربردی منبع‌باز و سیستم‌عامل لینوكس استفاده كنید بدون این‌كه تنظیمات سیستم را عوض كنید و یا سیستم‌عامل‌های موجود برروی سیستم دچار اخلال شوند.
Live Linux به‌گونه‌ای از توزیع‌های لینوكس اطلاق می‌شود كه از روی سی‌دی قابل اجرا هستند و شما احتیاجی به نصب آن‌ها برروی سیستم خود ندارید. شما می‌توانید با یك Live CD لینوكس از تمامی امكانات و ویژگی‌ها و برنامه‌های كاربردی منبع‌باز و سیستم‌عامل لینوكس استفاده كنید بدون این‌كه تنظیمات سیستم را عوض كنید و یا سیستم‌عامل‌های موجود برروی سیستم دچار اخلال شوند. این سی‌دی‌های Bootable به‌صورت خودكار پس از قرارگرفتن در درایو CD و بوت شدن سیستم اجرا شده، اقدام به شناسایی سخت‌افزار نموده و با استفاده از حافظه RAM برروی سیستم اجرا می‌شوند، به‌طوری كه یك سیستم‌عامل كامل دارید و می‌توانید با برنامه‌های كاربردی خود در تعامل باشید. به علت ماهیت ذاتی CDهای زنده (حجم كم، اجرای موقت در حافظه، سبك و كاربردی بودن) سعی می‌شود كه هر توزیع سی‌دی Live برمحوریك ویژگی و قابلیت یا توانایی كاربردی شكل گیرد. همچنین عموماً همه توزیع‌های مشهور از یك یا چند سی‌دی Live بهره می‌برند و هر سی‌دی Live مبتنی بر یك توزیع است و از برنامه‌ها و فایل‌های آن توزیع استفاده می‌كند. یك قابلیت مهم CDهای زنده امكان بومی كردن آنان است. بدین معنی كه همه می‌تواند با استفاده از یك هسته مشترك و برمبنای یك توزیع خاص اقدام به تولید و انتشار یك توزیع سی‌دی Live امكانات موردنظر خود بنمایند اكنون كمتر كشوری وجود دارد كه از چند توزیع سی‌دی Live مخصوص خود استفاده نكند. هم‌اكنون در كشورمان نیز دو توزیع <شبدیكس> و <پارسیكس> وجود دارند، كه در مقاله به آن‌ها اشاره خواهیم داشت. سرزمینCDهای زنده سرزمینی كشف نشده برای كاربران عمومی، حرفه‌ای‌ها و كارشناسان و متخصصان رشته‌های كامپیوتری است. من در این مقاله سعی كرده‌ام از هر مجموعه و خانواده CDهای زنده معروف‌ترین و پركاربردترین آن‌ها را انتخاب و معرفی كنم كه مجموعاً با معرفی دو سی‌دی Live ایرانی تعداد آن‌ها به بیست CD زنده رسید. امیدوارم كه این مقاله فقط سرآغازی برای حركت شما به سوی سرزمینCDهای زنده باشد.
۱ - لینوكس بدون نصب
اولین خصیصه بارز تمامCDهای زنده قابلیت اجرای لینوكس بدون نیاز به نصب است. شما بدون این‌كه كمترین دغدغه‌ای داشته باشید می‌توانید لینوكس را تجربه كنید، برنامه‌های ارایه شده همراه آن را ببینید و آن‌ها را آزمایش كنید و از جذابیت‌های لینوكس لذت ببرید. اگر تاكنون تجربه‌ای با لینوكس نداشته‌اید و تازه كار هستید با Knoppix (بخوانید: ناپیكس) شروع كنید. CDهای Live ناپیكس جزء بهترین توزیع‌های لینوكسی است كه مبتنی بر توزیع معروف Debian GNU/Linux است و همراه محیط گرافیكی KDE و برنامه‌های كاربردی معروف لینوكس همچون OpenOffice ،Gaim ،Konqueror ،Mozill و برنامه‌های سرویس‌دهنده Apache ،PHP ،My SQL و بسیاری برنامه‌های متنوع دیگر ارایه می‌شود. توزیع Knoppix خود یك مبنا برای بسیاری ازCDهای زنده دیگر است كه در ادامه معرفی خواهیم كرد. قدرت پایداری و انعطاف‌پذیری ناپیكس به همراه مجموعه‌ای از كاملترین نرم‌افزارهای منبع‌باز به‌روز شده از این توزیع جلوه‌ای خاص ساخته است و طرفداران بی‌شماری دارد.
۲-Slax، بهترین انتخاب در دسكتاپ
آیا دوست دارید به جای داشتن یك سیستم‌عامل برروی كامپیوتر یا لپ‌تاپ خود كه فضای بسیاری از حافظه كامپیوتر شما را هم اشغال می‌كند آن را در جیب خود همیشه همراه داشته باشید؟ توزیع سی‌دی Live Slax چنین امكانی را به شما می‌دهد. Slax یك سی‌دی ۱۵۸Live مگابایتی مبتنی بر توزیع Slaxkware است كه بهترین انتخاب برای استفاده در كارهای روزانه بر روی كامپیوترهای خانگی و دسكتاپ است. Slax یك توزیع كوچك، سریع، جذاب با انبوهی از برنامه‌های رومیزی است كه به‌دنبال هر نرم‌افزار رومیزی كه باشید آن را درSlax خواهید یافت. Slax از رابط گرافیكی KDE استفاده می‌كند. شما می‌توانید سی‌دی Live Slax را تهیه كنید و همیشه همراه خود داشته باشید و بر روی هر كامپیوتر در كمتر از یك دقیقه لینوكس را اجرا و كارهای جاری خود را پیگیری كنید. به این طریق یك سیستم‌عامل قابل حمل خواهید داشت!
۳ - یك دیسك زنده‌ای برای بازیابی داده‌ها
همانطور كه گفتم هر سی‌دی Live بر محور یك كاربرد اساسی شكل گرفته است. System Recur یك توزیع مخصوص بازیابی داده‌ها و عملیات‌های ترمیم و اصلاح اطلاعات است. این توزیع مجموعه‌ای كامل از ابزارها و یوتیلیتی‌ها برای بازگرداندن اطلاعات یك سیستم Crash كرده است.GNU Parted،Qt parted ،Partimag ، ابزارهای فایل‌سیستم،Backupگیری و Sfdisk بخشی از این مجموعه امكانات هستند كه در یك سی‌دیBootable ارایه می‌شوند و شما می‌توانید به آسانی و در هر شرایطی از آن استفاده كنید و به داد داده‌ها و اطلاعات حیاتی خود برسید! این توزیع كاملاً با خانواده كامپیوترهای ۸۶ X سازگار است و از تمامی فایل سیستم‌ها از جمله NTFS پشتیبانی می‌كند. حتی می‌توانید از این توزیع برای رفع خرابی ویندوز هم استفاده كنید و پارتیشن‌ها و اطلاعات خودتان را نجات دهید.
۴- Mepis، اول آزمایش بعد نصب
CDهای زنده زیادی هستند كه این امكان را به شما می‌دهند كه ابتدا گشت‌وگذاری در توزیع موردنظر داشته باشید، برنامه‌های ارایه شده همراه توزیع را ببینید و قابلیت‌ها و جلوه‌هایی كه دنبالشان هستید را بسنجید و اگر خواستید آنگاه این توزیع از لینوكس را بر روی سیستم نصب كنید. Mepis یكی از این توزیع‌هاست كه می‌توانید ابتدا آن را بر روی سیستم اجرا كنید و در صورت تمایل به وسیله فایل نصاب، آن را برروی سیستم نصب كنید. Mepis یك توزیع پایدار، قدرتمند و پركاربرد است كه مبتنی بر توزیع دبیان و KDE می‌باشد. از امكانات گفتنی این توزیع، امكان نصب از سیستم راه‌دور(Remote Installation) و به‌كارگیری Mepis در شبكه‌های DLS ،Wireless ،Dialup وLan است.
۵ - بانك برنامه‌های رومیزی
PC Linux OS یك توزیع مبتنی برMandrake است كه مخصوص سخت‌افزار كامپیوترهای رومیزی تهیه شده است با بیش از ۲ گیگابایت برنامه كاربردی موردنیاز یك كاربر رومیزی غنی شده است. هر نامی را كه در دنیای منبع‌باز به گوشتان خورده باشد را درPC Linux OS خواهید یافت. Xserver ،KDE ،Open Office ،Thunderbird ،FireFox ،P۲P ،Gaim و بسیاری برنامه كاربردی كه عموماً بروز شده و آخرین نسخه می‌باشند، در مجموعه برنامه‌های كاربردی این توزیع جای دارند. Pc Linux OS از جدیدترین سخت‌افزارهای كامپیوترهای رومیزی نیز پشتیبانی به عمل می‌آورد و تقریباً برروی هر كامپیوتری اجرا می‌شود.
۶-Austrami ، اگر پسورد ویندوز را فراموش كرده‌اید...
یك توزیع ۵۰ مگابایتی مبتنی‌برSlackware با فهرست متنوعی از ابزارها و امكانات مختلف. اما مهمترین ویژگی این توزیع ارایه ابزاری برای كار با فایل ذخیره‌كننده پسورد ویندوز و سِت كردن پسورد ویندوز حتی در حالت مدیر سیستم (Administrator) و خارج از محیط ویندوز است. در واقع لینوكس نه‌تنها با ویندوز قهر نیست بلكه حتی مشكلاتش را هم می‌تواند برطرف كند. همیشه پنگوئن لینوكس نگاهی محبت‌آمیز به پروانه ویندوز داشته است!
۷ - لینوكس در ویندوز
بی‌شك یكی از جذاب‌ترین و لذت‌بخش‌ترین CDهای زنده توزیع Damn Small است. فایل ISO آن فقط ۵۰MB است. Damn Small این قابلیت را دارد كه آن را سفارشی كنید، یعنی خودتان با استفاده از تكنولوژی myDSL نرم‌افزارهای كاربردی موردنیاز را به توزیع اضافه كنید و آن‌ها را برروی پیكره لینوكس كامپایل و پیكربندی كنید، نرم‌افزارهایی مانند: FireFox و Open Office. اما این‌ها را فراموش كنید و به این توزیع توجه كنید. Damn Small یك فایل فشرده دارد كه می‌توانید در ویندوز این فایل را از حالت زیپ خارج كنید و لینوكس را در محیط ویندوز اجرا كنید. dsl-embedded.zip فایلی است كه كافیست در محیط ویندوز Extract شود. با كلیك بر روی فایل اجرایی از ویندوز به لینوكس سوییچ می‌كنید و دوباره به راحتی می‌توانید به ویندوز بر‌گردید. البته این كار شبیه‌سازی صرف نیست زیرا شما می‌توانید واقعاً از برنامه‌های Damn Small استفاده كنید.
۸ - مالتی‌مدیا در لینوكس
دوست دارید یك سی‌دی كامل شامل متنوع‌ترین ابزارهای مالتی‌مدیا داشته باشید؟ علاوه برآن این سی‌دی همه جا با شما باشد و برروی هر كامپیوتر قابل اجرا؟ Movix را تهیه كنید. فرمت‌هایAVI ،MPG ،QuickTime ،WMV ، ۳MP،ASF ،VORBIS/O GG ،Divx وXDiv مهمترین فرمت فایل‌های صوتی تصویری هستند كه Movix برای آن‌ها ابزار پخش‌كننده ارایه می‌دهد. ابزار كار با CD و DVD و فایل‌های مالتی‌مدیا تحت وب، دیگر ویژگی Movix است. نسخه‌های eMovix و Movix۲ از این توزیع هم عرضه شده‌اند. دیگر توزیع سی‌دی Live مخصوص ابزارها و نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای،Media Linux است. آنقدر برنامه‌های متنوع در این توزیع‌ها گنجانده شده كه با ویژگی‌ها و ظواهر متفاوت، هر مشتاقی را سیراب خواهد كرد!
۹- Morphix ، هدیه منبع‌باز به دوستداران بازی
برای دوستداران بازی‌های رایانه‌ای هم سی‌دیLive داریم. یك سی‌دی كامل بازی كامپیوتری تحت لینوكس. كجا این همه برنامه سرگرمی و تفریحی را یك‌جا بر روی یك سی‌دی سراغ دارید؟ Morphix این ویژگی را دارد و هیچ نیازی نیست شما طرفدار منبع‌باز و لینوكس باشید تا از این بازی‌ها لذت ببرید.ویندوزی‌ها فرض كنند كه یك سی‌دی شامل صدها برنامه بازی جذاب و رنگارنگ داریم كه برروی یك پلتفرم خاص ارایه شده‌اند. Morphix در قالب یك پروژه برای ساختن و تغییرCDهای زنده مبتنی بر دبیان است كه یكی از این CDهای زنده مجموعه‌ای از بهترین بازی‌های كامپیوتری ارایه‌‌شده در سه محیط گرافیكی KDE Gnome و Light GUL است.
۱۰- ویروس‌یابINSERT
این سی‌دی Live مبتنی بر توزیع ناپیكس است و شامل انواع ابزارها و برنامه‌ها برای كاربران اختصاصی CDهای زنده می‌باشد. ابزارهای كار با فرمت فایل‌ها، نرم‌افزارهای RAID و LVM ، برنامه آنالیز شبكه، نرم‌افزارهای شناسایی كارت شبكه و كار با سرور و كلاینت‌های شبكه و چند ابزار مفید و جالب دیگر. اما معروفیت Insert برای ارایه ابزارهای ویروس‌یاب در كامپیوتر و شبكه‌های خانگی است. Clam Antivirus ابزار جستجو در سیستم برای ویروس است كه همراه این توزیع ارایه می‌شود. Rootkithunter ، chkrootkit و چند ابزار كوچك دیگر در كنار هم موجب شده‌اند كه Insert یك سی‌دی Live برای استفاده‌های امنیتی و دفاعی باشد.
۱۱- تجربه‌ای درFreeBSD
در میان این همه CDهای Live، حیف بود اگر محصولی برای سیستم‌های خانواده BSD وجود نداشت. اما طرفدارانBSD ومخصوصاً FreeBSD نگران نباشند. FreeSBIE دیسك زنده‌ای از FreeBSD۵.۳ است كه همراه برنامه‌های كاربردی سیستم‌عامل‌هایBSD مانند برنامه‌های چت، اینترنت، مالتی‌مدیا، بازی و برنامه‌های كاربردی دیگر ارایه شده است. به گفته سایت اینترنتی این توزیع اگر FreeSBIE را از طریق سی‌دی Bootable اجرا كنید، هرگز متوجه نخواهید شد كه با سیستم‌عامل ۳.۵ FreeBSD كار نمی‌كنید.
۱۲ - دیسك زنده‌ای برای نمایش پروژه‌های تحت وب
شاید تصور كنید كه CDهای زنده به‌علت ماهیت آنان و حذف فایل‌ها و پروسه‌های اضافی از توزیع، توانایی چندانی در كاربردهای سرویس‌دهندگی نداشته باشند. اما Lammppix نقض‌كننده این تصور است و یك سی‌دی Live مخصوص كار با سرویس‌دهنده‌ها و برنامه‌های سرور تحت وب را معرفی می‌كند. Lammppix غالباً در وب سرورها اجرا می‌شود و به شما اجازه می‌دهد كه با پروژه‌های تحت وب در تعامل باشید، اسكریپت‌های perl را مشاهده كنید یا نمایش‌هایPHP را پیگیری كنید و یا برنامه‌های MySQL یا Apache را اجرا كنید. این سی‌دی Live مبتنی برKnoppix وDamn Small می‌باشد و در یك نگاه برنامه‌هایMySQL ،Apache ،Postgre ،PHP ،Perl و برنامه سرور مخصوصXAMPP را در LAMMpix خواهید یافت. خلاصه یك ابزار مدیریتی كامل برای وب سرور فقط در یك سی‌دی با انبوهی ویژگی منحصربه‌فرد جمع شده است.
۱۳- Sentinjx ، سی‌دی Live ایجاد كلاستر
یك سی‌دی Live و یا بهتر بگوییم یك سیستم‌عامل كامل برای پیگیری، ایجاد و كاربرد كلاسترهای لینوكس. مرور نرم‌افزارهای موجود درSentinix خود گویای توانایی و قابلیت این سی‌دی Live و كاربردهای آن است:
Nagios ،Nagat ،Snort ،Snortcenter ،ACID ،Cacti ،Nessus ،Mail Scnner ،Postfix ،RRD Tool ،Spam Assassin ،MySQL ،PHP ،Perl ،Python ،Apache و ابزارهایی دیگر كه بردن نامشان از حوصله خارج است. تنوع نرم‌افزارها گویای كاركرد این سی‌دی Live است. نرم‌افزارهای مبارزه اسپم، ساخت و تغییر در كلاستر سرویس‌دهنده و بازرسی پروسه‌های فعال تنظیم‌شده در این توزیع موجود هستند. همچنین این توزیع از محیط گرافیكی Gnome برای برنامه‌های گرافیكی خود استفاده می‌كند.
۱۴ - برای طرفداران Gnome
Ubuntu یك نام آفریقایی و به معنای <تفسیر روح انسانیت> است. یك سی‌دی Live مبتنی بر دبیان وDebian Sarge ویژگی این توزیع استفاده از محیط گرافیكی Gnome و برنامه‌های كاربردی تحت این محیط است و از KDE و برنامه‌های این محیط خبری نیست. اگر به محیط Gnome عادت دارید این توزیع محبوب شما خواهد بود. Ubuntu یك سی‌دی Live كامل است و كلیه برنامه‌هایی را كه نیاز دارید را در خود دارد. ابزارهای گرافیكی، مالتی‌مدیا، چندرسانه‌ای، اینترنت، برنامه‌های اداری و مدیریتی این توزیع به سرعت روزآمد می‌شود و از پایداری، سریع الاجرا بودن و سبكی سود می‌برد.
۱۵- Berry Linux ، توزیع مبتنی بر فدورا
این هم یك توزیع برای كاربران ردهت و Fedora CoreBerry یك توزیع نورسیده در دنیای CDهای زنده است و از توزیع FedoraCore،RedHat۳ و Knoppix۳.۶ استفاده می‌كند. اگر خواستید كه این توزیع را برای استفاده همیشگی برروی سیستم نصب كنید به ۱/۷۵ گیگابایت فضا نیاز دارید. اگر یك توزیع جمع‌وجور با بهترین و جدیدترین نرم‌افزارها می‌خواهید Berry می‌تواند یك انتخاب مناسب باشد. Kernel۲.۶.۹ ، Openoffice۱.۱.۳، KDE۲.۳.۳، GIMP۲.۲.۲ ، FireFox۱.۰، Mplayer۱.۰، gce۳.۴.۱ و X.org۲.۳.۴ از مهمترین نرم‌افزارهای همراه Berray هستند. نسخه ۰.۵۲ این توزیع در ۱۹ دسامبر ۲۰۰۴ منتشر شده است.
۱۶- ابزار نرم‌افزاری شبكه‌ای
Live CD Router یك سی‌دی Live برای مسیریابی و تقسیم‌بندی پهنای باند در شبكه‌های بی‌سیم ،LAN ،DSL ،T۱،Dial up ،ISDN و اتصالات شبكه‌ای خطوط كابلی است. شما می‌توانید از این توزیع به‌عنوان یك فایروال در شبكه‌های بی‌سیم یا یك Access point در شبكه‌های بی‌سیم استفاده كنید. هیچ نیازی به نصب ندارید و فقط كافیست كه سی‌دی Live CD Router را داشته باشید. تنظیم DHCP برروی ماشین سرویس‌دهنده یا كلاینت، یك *****كننده براساسNAT ، یك تسهیم‌كننده پهنای باند برای كارت‌های بی‌سیم، ابزار احراز هویت، پشتیبانی از انواع كارت‌های شبكه مانند اترنت، WiFi ،PCI و USB از جمله توانایی‌های این توزیع هستند. این سی‌دی Live شاید اوج توانایی‌های یك توزیع باشد كه به‌صورت Live CD عرضه گردیده است. حقیقتاً یك مدیر سیستم یا مدیر ارشد شبكه می‌تواند از آن به عنوان ابزار كارآمدی برای نیازهای خود استفاده كند.
۱۷- Sentry Firewall
یك فایروال مجموعه CDهای زنده با یك سی‌دی Live با ویژگی و امكانات كاربری یك دیوار آتش كامل می‌شود. چند مجموعه از CDهای زنده این خصوصیت را دارند اما Sentry كاملترین آن‌هاست. این توزیع به آسانی یك فایروال، سرور و یك IDS را برروی سیستم پیاده‌سازی می‌كند. پیكربندی ساده و سریع برای هر سیستم‌عامل دیگر مزیت جالب sentry است. پیش‌فرض sentry كرنل ۴/۲ لینوكس است اما برای كامل كردن امكانات خود از پكیج‌های كرنل۲/۲ مانند penwall هم استفاده می‌كند. این توزیع برای اجرای خودكار از syslinux استفاده می‌كند. به‌غیراز openwall از سایر بسته‌های امنیتی مانند Strong Swan ،Ebtales ،WLAN Linux و MPPE استفاده شده است.
۱۸- خودتان برنامه‌ها را اضافه كنید
یكی دیگر از CDهای زنده جذاب Linspire است. یك سی‌دی Live مبتنی بر دبیان است و تمام ویژگی‌ها و خصوصیت‌های یك سیستم‌عامل كامل را دارد. خصوصیت ممتاز Linspire در استفاده از تكنولوژی ClickNRun است. CNR سیستمی برای نصب نرم‌افزارها به سادگی و آسانی برروی Linspire است. شما فقط با زدن یك كلیك می‌توانید نرم‌افزاری را انتخاب، نصب و اجرا كنید.
۱۹- شبدیكس، یك توزیع ایرانی
همانند بسیاری از كشورها چند سالی است كه ایران هم لینوكس را به‌عنوان سیستم‌عامل ملی معرفی و مجموعه‌های متعددی جهت فارسی‌سازی آن یا افزودن امكانات به آن مشغول فعالیت هستند و پروژه <لینوكس ملی ایران> را شروع كرده است. شبدیكس كه اكنون نسخه ۹/۰ آن منتشر شده یك سی‌دی Live مبتنی بر Knoppix و توزیع Debian GNU/Linux است و با رابط Farsi KDE می‌باشد. وقتی شما شبدیكس را برروی سیستم اجرا می‌كنید شاید از كندی اجرای برنامه، فونت نامناسب و كلمات ترجمه شده غریبه و نامأنوس كمی گیج شوید ولی در عوض یك محیط گرافیكی فارسی می‌بینید، راهنمای فارسی برنامه‌ها را مشاهده خواهید كرد و همه‌چیز بوی فارسی و ایرانی بودن را می‌دهد و این لذتی خاص را به همراه دارد. در شبدیكس خواهید توانست كه برنامه‌های تحت KDE را اجرا و استفاده كنید و با یك رابط فارسی گشت‌وگذاری در دنیای نرم‌افزارهای منبع‌باز و لینوكس داشته باشید. شبدیكس توسط شركت چاپار شبدیز توزیع و حمایت می‌شود.
۲۰- پارسیكس تازه متولد شده
به‌تازگی خبر از تولد دومین سی‌دی Live و توزیع ایرانی در محافل لینوكسی به میان آمده و نسخه ۴۵/۰ پارسیكس منتشر گردیده است. در سایت رسمی این پروژه این‌گونه آمده است:
پارسیكس یك سی‌دی Live مبتنی بر لینوكسKnoppix ،Debian sargeT است كه در آن Gnome به عنوان میزكار پیش‌گزینه استفاده شده و سعی بر آن بوده تا با حذف بسته‌های نرم‌افزاری اضافی، یك میزكار سبك با امكانات لازم در اختیار كاربران قرار داده شود. پارسیكس از صفحه كلید فارسی پشتیبانی كرده و می‌توانید در آن فارسی تایپ كنید. پارسیكس همچنین حاوی واژه‌نامه آزاد و باز متنی xFarDic است و قلم‌های رایگان و آزاد فارسی از پروژه‌هایFarsi Web و FPF استفاده می‌كند. نسخه ۴۵/۰ و اولین نسخه Parsix GNU/Linux در تاریخ ۱۳ بهمن‌ماه ۱۳۸۳ مصادف با ۲۵ ژانویه ۲۰۰۵ ارایه شده است. دیدن این سی‌دی Live ایرانی و استفاده از امكانات آن بی‌شك خالی از لطف نخواهد بود.
