2 فایل پیوست
31 بانک و 12 شرکت «پي اس پي»
طبق آخرین گزارش اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در خرداد ماه 93 در خصوص بانک‌ها، ابزارهای الکترونیکی، تجهیزات و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت الکترونیک (psp) وجود 31 بانک و 12 psp در کنار هم کل نظام پرداخت کشور را تشکیل می‌دهند.
آیا واقعا 12شرکت psp نیاز 31 بانک را تامین می‌کند؟ هدف این گزارش پاسخ به این سوال است. با نگاهی گذرا به فهرست شرکت‌های خدمات پرداخت به این نتیجه خواهیم رسید که تعداد 4 شرکت به‌صورت انحصاری فقط به 4 بانک خدمات پرداخت ارائه می‌کنند و این یعنی حدود 8 شرکت به 27 بانک به‌صورت مشترک خدمات ارائه می‌کنند. حال سوال اصلی این است که آیا 8 شرکت توانایی لازم را برای ارضای نیاز‌های 27 بانک دارند؟ شرکت شاپرک به‌عنوان نهاد سیاست‌گذار و ناظر بر عملکرد شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت در حال حاضر در دو حوزه دستگاه‌های کارتخوان و پذیرندگان اینترنتی فعالیت می‌کند. وجود دلایلی چون عدم صدور مجوز شرکت‌های psp جدید از سال 1391و با آغاز به کار رسمی شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی (شاپرک) و نبود رقبای جدید و نوظهور در این عرصه می‌تواند یکی از دلایل کاهش میزان کیفیت ارائه خدمات توسط شرکت‌های فعلی باشد. شنیدن مشکلات تکراری دارندگان کارت و دارندگان دستگاه کارتخوان از جمله تراکنش‌های ناموفق، کندی دستگاه‌ها، عدم‌برگشت وجه تراکنش‌های ناموفق، نبود سبد کالای کامل دستگاه‌ها و ... که در این چند سال اخیر مکررا مورد نقد و بررسی کارشناسان و مسوولان این حوزه قرار گرفته است نیز با سرعتی نسبتا کند در حال بهبود است.
با نگاهی اجمالی به جدول دستگاه‌های کارتخوان و میزان پراکندگی آن مشخص می‌شود میزان پراکندگی دستگاه‌های کارتخوان در بین این 12 شرکت به‌صورت نابرابری وجود دارد، به‌طوری‌که حدود 50 درصد سهم بازار در اختیار چند شرکت قرار گرفته است. می‌توان از دلایل این اختلاف تعداد دستگاه به مواردی مانند: نبود دستگاه کارتخوان در شرکت‌ها، نبود بستر و زیرساخت مناسب ارتباطی، کامل نبودن سبد کالای شرکت‌ها، نداشتن شبکه نمایندگان استانی مناسب در سطح کشور، عدم ارائه خدمات با کیفیت توسط بعضی شرکت‌ها، عدم پشتیبانی مناسب از پذیرندگان دستگاه‌های کارتخوان و ... اشاره کرد که باعث شده است تراکم تعداد دستگاه‌ها در بین شرکت‌ها به‌صورت نامتعادل صورت پذیرد. در حوزه دیگر وظایف شرکت شاپرک یعنی درگاه پرداخت اینترنت (ipg) نیز که از بهمن ماه سال 1392 به‌منظور سامان‌دهی، کنترل و نظارت بر شرکت‌هایی که دارای خرید اینترنتی در سایت خود هستند طراحی شده، شرایط به‌گونه‌ای متفاوت رقم خورده است که شرایط را در مقایسه با دستگاه‌های کارتخوان پیچیده‌تر نشان می‌دهد.
با نگاهی مختصر به جدول پایانه‌های اینترنت نیز درمی‌یابیم عملا سهم بازار محدود به چند شرکت شده است. هنگامی که این دو جدول را در کنار هم مقایسه می‌کنیم به آمار‌های تقریبا یکسانی می‌رسیم که نشان‌دهنده این است که تعداد دو یا سه شرکت عملکرد فوق‌العاده داشته و بقیه شرکت‌ها عملکرد ضعیفی داشته‌اند و در یک سطح قرار گرفته‌اند. با توجه به تشویق روزافزون مردم به استفاده از خدمات غیر حضوری، استفاده از خدمات الکترونیک بانک‌ها و pspها، روزبه‌روز بر تعداد مشتریان می‌افزاید و عواملی چون سیاست انقباضی دولت باعث پایین آمدن سرعت گردش پول و بالطبع باعث کاهش تعداد خرید در سال‌جاری می‌شود. مقتضی است شرکت‌ها با بالا بردن ظرفیت و کیفیت خدمات پرداخت به مشتریان از کاهش استفاده از ابزارهای الکترونیکی جلوگیری کنند. تجربه نشان داده مشتریان بیشتر به‌دنبال استفاده از خدمات بانک و شرکت‌هایی هستند که دارای سبد کالای کامل و موفقی هستند. با توجه به تنوع خدمات ارائه شده و گستردگی شعب اکثر بانک‌ها و ترویج خدماتی از جمله همراه بانک، اینترنت بانک،ussd، پایانه فروش، ipg و ... شرکت‌ها و بانک‌هایی در این زمینه قادر به ادامه حیات خواهند بود که بتوانند سهم قابل‌توجهی از بازار را با ارائه خدمات مناسب و مطلوب‌تر در اختیار گیرند.
در جمع‌بندی این دو مقوله به نظر می‌رسد سهم عظیمی از بازار در اختیار چند شرکت محدود قرار گرفته است. این مساله حکایت از دو امر مهم دارد: 1- کیفیت خیلی خوب خدمات شرکت‌های بزرگ 2 – کیفیت نامطلوب خدمات شرکت‌های کوچک که باعث دو قطبی شدن بازار خدمات پرداخت شده است.
منبع
