کدام توزیع لینوکس را انتخاب کنیم؟

کدام توزیع گنو/لینوکس را انتخاب کنیم؟ یکی از سوالاتی که توسط کاربرانی که مایل به انتقال به سیستم عامل گنو/لینوکس هستند مطرح می شود، انتخاب توزیع است. چرا انواع مختلفی از گنو/لینوکس وجود دارد؟ کدامیک مناسب تر است؟ در این مقاله به معرفی اصول و مفاهیم توزیع های گنو/لینوکس و معرفی برخی از آنها می پردازیم و به مقایسه توزیع های مختلف نخواهیم پرداخت و این مقوله را در مقاله جداگانه ای بررسی خواهیم کرد.



توزیع چیست؟
اصلا توزیع چیست؟ همانطور که می دانید، سیستم عامل گنو/لینوکس به خودی خود یک سیستم عامل آزاد و رایگان است. گنو/لینوکس را هر کس می تواند جمع آوری کرده و به نام خودش به رایگان عرضه کرده و به فروش برساند. علت چیست؟ سیستم عامل گنو/لینوکس از بخش های بسیار زیادی تشکیل شده که هر بخش آن توسط عده ای خاص توسعه می یابد که هر یک در یک سمت جهان قرار دارند. معروف است که می گویند گنو/لینوکس مانند هواپیمایی است که هر قسمت آن را در یک کشور ساخته اند. البته این نکته نقطه قوت آن به شمار می رود. در صورتی که شما به عنوان یک کاربر بخواهید یک گنو/لینوکس داشته باشید، باید تمام این قطعات را جداگانه جمع آوری کرده و پس از کامپایل استفاده نمایید. درصد کمی از مردم این امکان و توانایی را دارند. بنابراین افراد و شرکت هایی اقدام به جمع آوری این قطعات مجزا و قرار دادن آنها کنار هم کرده اند و علاوه بر آن برای این مجموعه برنامه های نصب و مدیریت نوشته اند تا کار نصب و مدیریت سیستم را برای کاربران آسان کنند. به این مجموعه ها که توسط افراد و شرکت ها گرداوری شده است، توزیع یا Distribution گنو/لینوکس می گویند.

علت تنوع توزیع ها چیست؟
هر یک از توزیع های گنو/لینوکس دارای ویژگی های خاصی است که آنرا از توزیع دیگر متمایز می کند. مثلا ممکن است برنامه های نصب آنها با هم تفاوت داشته باشند (البته اصول نصب همه گنو/لینوکس ها یکسان است) و یا ابزارهای مدیریتی گرافیکی تهیه شده با هم متفاوت باشند و یا نسخه برنامه هایی که با یک توزیع خاص ارائه می شوند جدیدتر یا قدیمی تر باشند، محل فایل های پیکربندی آنها متفاوت باشد، و یا ممکن است توزیع هایی مخصوص امور خاص طراحی شده باشند. مثلا مخصوص سرویس دهنده ها، مخصوص ایستگاههای کاری، مخصوص کامپیوترهای قدیمی، مخصوص مدیریت شبکه، مخصوص چند رسانه ای، مخصوص بازی و به همین ترتیب. بنابراین هر فرد یا گروه خلاقی می تواند توزیع مخصوص خود را ارائه نماید. مثلا برخی از توزیع ها برای نصب و پیکربندی آسان بهینه سازی شده اند.
توزیع ها به دو صورت تجاری و رایگان ارائه می شوند. یعنی در ازای دریافت یا استفاده از خدمات پشتیبانی برخی از آنها باید پول پرداخت شود و برخی از آنها رایگان هستند. البته به هر حال شما در اکثر موارد قادرید تا یک توزیع گنو/لینوکس را چه رایگان و چه تجاری به تعداد نامحدود کپی و توزیع نمایید، مگر آنکه تولید کننده شما را محدود کرده باشد. اکثر توزیع های غیر تجاری و برخی از توزیع های تجاری بصورت رایگان از سایت های مربوطه قابل دانلود هستند.
در صورتی که گنو/لینوکس را یاد بگیرید، مهم نیست از چه توزیعی استفاده کنید. چون همه آنها ذاتا شبیه هم هستند و تمام اموری که در یک توزیع انجام می دهید، در توزیع دیگر نیز قابل انجام خواهد بود (شاید به نحو دیگر و با اندکی تفاوت).
برخی از توزیع ها از ایجاد تغییرات و بهینه سازی هایی در توزیع های دیگر ایجاد شده اند که آنها را توزیع های مبتنی بر یک توزیع می نامند. مثلا توزیع Ubuntu یک توزیع مبتنی بر دبیان است. یا مثلا توزیع فارسی پارسیکس یک توزیع مبتنی بر KANOTIX است.

شما هم می توانید!
بله در صورتی که گنو/لینوکس را کاملا یاد گرفته باشید و مقداری خلاقیت و برنامه نویسی بلد باشید، قادر خواهید بود تا توزیع خودتان را ایجاد کنید. راهنماهای بسیاری در مورد ایجاد یک توزیع گنو/لینوکس منتشر شده است که یکی از بهترین این راهنماها، کتاب LFS یا Linux From Scratch نام دارد که آنرا می توانید از اینجا مطالعه یا دانلود نمایید.

کدام توزیع؟
همانطوری که در بالا اشاره کردم، هر یک از توزیع ها دارای ویژگی های خاص خود هستند. مثلا برنامه نصب یک توزیع بسیار راحت است و یک توزیع دیگر ممکن است از نظر پایداری و امنیت مطرح باشد و به همین ترتیب. انتخاب توزیع بستگی به شرایط زیر دارد:
سطح علمی کاربر
مورد استفاده از گنو/لینوکس
ویژگی های توزیع
بازار

اکنون به بررسی یکایک این شرایط می پردازیم.
الف: سطح علمی کاربر: کاربرانی که دارای آشنایی کمتری با گنو/لینوکس هستند، جذب توزیع هایی می شوند که دارای ابزارهای پیکربندی گرافیکی است که آنها را قادر می سازد راحت تر سیستم شان را اداره و نصب نمایند. همچنین دارای نرم افزارهای جدیدی باشد که به آنها حداکثر قابلیت ها را ارائه نماید. از توزیع هایی که برای کاربران تازه کار مناسب تر هستند، می توان اوبونتو (Ubuntu )، زوزه (SuSE )، فدورا (Fedora )، مندریوا (Mandriva )، لیندوز (Lindows )، لیکوریس (Lycoris )، مپیس (Mepis ) و XandarOS را نام برد. کاربرانی که پیشرفته تر هستند و ابزارهای پیکربندی گرافیکی برایشان مهم نبوده، کیفیت و سرعت سیستم برایشان مهم تر است جذب توزیع های حرفه ای تر مانند دبیان (Debian )، جنتو (Gentoo ) و اسلکور (Slackware ) می شوند. ممکن است نصب و راه اندازی این توزیع ها برای کاربران تازه کار دشوار باشد، ولی در عوض هر سه آنها بسیار باکیفیت و پایدار هستند.

ب: مورد استفاده از گنو/لینوکس: برخی از توزیع ها مخصوص نیازهای خاصی طراحی شده اند. مثلا امروزه از اصلی ترین نیازها می توان به سرویس دهنده ها و ایستگاه های کاری اشاره نمود. البته برخی از توزیع ها این امکان را به شما می دهند که هنگام نصب، نوع مصرف آنها را تعیین کنید و با توجه به انتخاب شما، نرم افزارهای مربوط به آن مصرف خاص نصب خواهند شد. مثلا اوبونتو، فدورا و دبیان این امکان را دارا هستند. برخی از توزیع ها تنها مخصوص یک نیاز طراحی شده اند و دارای ابزارهای مربوط به آن نیاز می باشند. مثلا گنو/لینوکس کناپیکس (Knoppix ) که یک توزیع روی میزی است، تنها دارای ابزارهایی است که برای کاربران روی میزی کاربرد دارد، و یا گنو/لینوکس SOL تنها به درد وظایف یک سرویس دهنده می خورد.

ج: ویژگی های توزیع: برخی اوقات یک توزیع دارای ویژگی های خاصی است که آنرا برای استفاده قابل انتخاب می سازد. مثلا گنو/لینوکس اورالوکس (Oralux ) دارای امکانات مخصوص نابینایان می باشد. مانند شناسایی صفحه نمایش های بریل و یا مرور صوتی وب و پست الکترونیک. و یا یک گنو/لینوکس ممکن است سخت افزارهای خاصی را به خوبی پشتیبانی نماید. و یا ممکن است سرعت و کیفیت یک توزیع یا آسانی استفاده از آن ملاک انتخاب قرار گیرد.

د: بازار: ممکن است موجود بودن یک توزیع در بازار و یا نبود آن ملاک انتخاب باشد. مثلا در ایران فراوان ترین توزیع گنو/لینوکس، توزیع فدورا و ردهت است. اصلا برخی افراد و موسسات گنو/لینوکس را به نام ردهت می شناسند.

بالاخره کدام را انتخاب کنیم؟
خوب، در بازار ایران در مورد انتخاب توزیع محدودیت های فراوانی وجود دارد. با توجه به توزیع های موجود در بازار، برای مصارف زیر توزیع های مقابل آن توصیه می شوند:
مصرف میزکار(Desktop )/ایستگاه کاری – کاربران تازه کار: اوبونتو (Ubuntu )، زوزه (SuSE )، پارسیکس (Parsix )، مپیس (MEPIS )، فدورا (Fedora )،

مصرف میزکار(Desktop )/ایستگاه کاری – کاربران حرفه ای: دبیان (Debian )، اسلکور (Slackware )، جنتو (Gentoo )

مصرف سرویس دهنده: دبیان (Debian )، اسلکور (Slackware )، فدورا (Fedora )

دیسک های زنده: کناپیکس (Knoppix )، پارسیکس (Parsix )، کانوتیکس (Kanotix ) شبدیکس (Shabdix )

توضیح اینکه دیسک های زنده گنو/لینوکس هایی هستند که کاملا از روی CD اجرا می شوند و نیازی به نصب آنها روی سیستم نیست. این دیسک ها برای مصارف آموزشی، عیب زدایی و نمایشی مناسب می باشند.